Społeczny wymiar protestów rolniczych w kontekście wyzwań środowiskowo-klimatycznych w sektorze rolnym

Main Article Content

Wawrzyniec Czubak
Zofia Bartkowiak
Weronika Majchrzak


Słowa kluczowe : Europejski Zielony Ład, Wspólna Polityka Rolna, rolnicy, protest, Unia Europejska
Abstrakt
Artykuł podejmuje tematykę protestów rolniczych jako wyrazu społecznego sprzeciwu wobec dynamicznych zmian zachodzących w europejskiej polityce rolnej, szczególnie w kontekście Europejskiego Zielonego Ładu (EZŁ) i jego środowiskowo-klimatycznych implikacji. Na podstawie badań terenowych przeprowadzonych wśród protestujących rolników w maju i czerwcu 2024 r. w Warszawie i Poznaniu, przeanalizowano poziom świadomości uczestników względem założeń EZŁ i szacowane przez rolników konsekwencje wdrożenia tych założeń dla gospodarstw rolnych. Ogólnokrajowa skala protestów, czas ich trwania i liczba uczestników dowodzą wagi problemu dla rolników i silnego oporu wobec reform klimatycznych w sektorze rolnym w proponowanej formie. Główne źródła informacji stanowiły media internetowe oraz wymiana poglądów podczas protestów. W opinii rolników wprowadzenie EZŁ naruszy opłacalność produkcji i wymusi poniesienie dodatkowych kosztów związanych z dostosowaniem gospodarstwa do spełnienia wymogów. Jednak w wielu przypadkach ankietowani nie potrafili wskazać nawet orientacyjnych szacunków tych kosztów, a więc nie znają realnych konsekwencji wdrożenia EZŁ, skutków na poziomie gospodarstwa rolnego. Tym bardziej nie są w stanie oszacować możliwości wykorzystania ewentualnych szans, jakie daje poszczególnym gospodarstwom pozytywna odpowiedź na społeczne oczekiwania stawiane w EZŁ.

Article Details

Jak cytować
Czubak, W., Bartkowiak, Z., & Majchrzak, W. (2025). Społeczny wymiar protestów rolniczych w kontekście wyzwań środowiskowo-klimatycznych w sektorze rolnym. Zeszyty Naukowe SGGW W Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, 25(1), 4–20. https://doi.org/10.22630/PRS.2025.25.1.1
Bibliografia

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. (2023). Program rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014-2020. Operacje typu „Modernizacja gospodarstw rolnych” w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych” (Obszar D) – Poradnik dla wnioskodawców. ARiMR.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (2024, 13 września). Średnia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie w 2024 roku. ARiMR. https://www.gov.pl/web/arimr/srednia-powierzchnia-gruntow-rolnych-w-gospodarstwie-w-2024-roku

Chmieliński, P., Gorzelak, G. (2024). Polska wieś i polskie rolnictwo. 20 lat w Unii Europejskiej. Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Czekaj, S., Majewski, E., Wąs, A. (2014). „Nowe zazielenienie” WPR i jego wpływ na wyniki ekonomiczne polskich gospodarstw rolnych. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 1(338), 39-56.

Czubak, W., Kalinowski, S., Pepliński, B. (2024). Ziarno niezgody: Analiza protestów rolniczych. Instytut Finansów Publicznych.

Czyżowicz, A. (2020). Ekoschematy - praktyki korzystne dla środowiska i klimatu. Zachodniopomorski Magazyn Rolniczy (160).

Daugbjerg, C. (2003). Policy feedback and paradigm shift in EU agricultural policy: the effects of the MacSharry reform on future reform. Journal of European Public Policy, 10(3), 421-437. DOI:10.1080/1350176032000085388. (Crossref)

Díaz-Poblete, C., García-Cortijo, M.C., Castillo-Valero, J.S. (2021). Is the greening instrument a valid precedent for the new green architecture of the CAP? The case of Spain. Sustainability, 13(10), 5705. DOI:10.3390/su13105705. (Crossref)

Drygas, M., Nurzyńska, I. (2021): Pożądana struktura wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej po 2020 roku oraz cele polityki krajowej w świetle globalnych wyzwań modernizacyjnych wobec polskiego rolnictwa. Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Warszawa.

Erjavec, E., Erjavec, K. (2009). Changing EU Agricultural Policy Discourses: Policy Narrative and Discourse Analysis. Food Policy, DOI:10.1016/j.foodpol.2009.01.005.

Faber, A., Jarosz, Z. (2024). Kontrowersje związane z realizacją strategii „od pola do stołu”. Praca przeglądowa. Agronomy Science, 79(3), 17-30. (Crossref)

Finger, R., Fabry, A., Kammer, M., Candel, J., Dalhaus, T., Meemken, E.M. (2024). Farmer Protests in Europe 2023-2024. EuroChoices, 23(3), 59-63. DOI: 10.1111/1746-692X.12452. (Crossref)

Foryś G. (2019). Od ruchów chłopskich do protestów rolniczych [W:] M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.) Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi. Wydawnictwo Naukowe Scholar IRWiR PAN, Warszawa 2019, s. 599- 627.

Garzon, I. (2006). Reforming the common agricultural policy: history of a paradigm change. Springer. (Crossref)

Gołębiewski, J., Stefańczyk, J. (2023). Czynniki i kierunki zmian na rynku zbóż w Polsce w warunkach wojny w Ukrainie. Annals PAAAE, XXV(4), 60-75. DOI:10.5604/01.3001.0054.0103. (Crossref)

Gorlach K., Foryś G. (2023): Ruchy społeczne jako instrument walki o sprawiedliwość społeczną. Kilka refleksji na przykładzie protestów (nie tylko) polskich rolników. Wieś i Rolnictwo, 1(198), 55-71, DOI: https://doi.org/10.53098/wir012023/02. (Crossref)

Gurbiel, R. (2023). Konkurencja czy symbioza? Czyli jak ułożyć relacje polsko ukraińskie na rynku rolnym. Kongres Obywatelski. Pobrano z: https://www.kongresobywatelski.pl/pomorski-thinkletter/wszystkie-teksty/2023-3/konkurencja-czy-symbioza-czyli-jak-ulozyc-relacje-polsko%e2%80%91ukrainskie-na-rynku-rolnym/.

Haniotis, T. (2010). The “Health Check” of the CAP Reform: Lessons from Its Impact Assessment. [W:] The Economic Impact of Public Support to Agriculture: An International Perspective, 67-79. Springer. (Crossref)

Instytut Spraw Publicznych. (2023). Protesty rolników a import z Ukrainy: Fakty, mity, dezinformacja. Pobrano z: https://www.isp.org.pl/pl/aktualnosci/protesty-rolnikow-a-import-z-ukrainy-fakty-mity-dezinformacja.

Jankowski, R., & Gudz, P. (2021). Wspólna polityka rolna UE: ewolucja mechanizmów i instrumentów. Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, 14.

Komisja Europejska (2025). Ambitny plan dla rolnictwa. Reprezentacja Komisji Europejskiej w Polsce. KE. Pobrano z: https://poland.representation.ec.europa.eu/news/ambitny-plan-dla-rolnictwa-2025-02-19_pl.

Komisja Europejska (1997). Communication from the Commission to the European Parliament and the Council regarding the consolation on the Green Paper on a Numbering Policy for Telecommunications Services in Europe. /* COM/97/0203 final */. KE. Pobrano z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A51997DC0203.

Komisja Europejska (2019). Europejski Zielony Ład. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów. COM/2019/640 final. KE. Pobrano z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52019DC0640

Komisja Europejska (2025): Wizja dla rolnictwa i żywności. Wspólne kształtowanie unijnego sektora rolnego i spożywczego, atrakcyjnego dla przyszłych pokoleń. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów. Pobrano z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:52025DC0075 Bruksela.

Komisja Europejska (n.d.). Key policy objectives of the CAP 2023-2027. KE. Pobrano z: https://agriculture.ec.europa.eu/common-agricultural-policy/cap-overview/cap-2023-27/key-policy-objectives-cap-2023-27_pl.

Komisja Europejska (n.d.). The CAP and the environment. KE. Pobrano z: https://agriculture.ec.europa.eu/cap-my-country/sustainability/environmental-sustainability/cap-and-environment_en.

Komisja Europejska. (n.d.) Wspólna Polityka Rolna 2023-2027. KE. Pobrano z: https://agriculture.ec.europa.eu/common-agricultural-policy/cap-overview/cap-2023-27_pl.

Kotala, A. (1999). Postawy i opinie rolników wobec integracji Polski z Unia Europejska. Postępy Nauk Rolniczych, 46(4), 75-87.

Kozera, Ł. (2021). Wspólna polityka rolna Unii Europejskiej i Polski w okresie przedakcesyjnym (1990-2004). Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Instytut Prawa i Ekonomii, Katedra Zarządzania Publicznego.

Lillemets, J., Fertő, I., Viira, A.H. (2022). The socioeconomic impacts of the CAP: Systematic literature review. Land Use Policy, 114, 105968. DOI:10.1016/j.landusepol.2021.105968. (Crossref)

Lowe, P., Buller, H., Ward, N. (1997). Setting the Next Agenda? British and French Approaches to the Second Pillar of the Common Agricultural Policy. Journal of Rural Studies, DOI:10.1016/S0743-0167(97)80005-1.

Mamonova, N. (n.d.). Farmers against the environment? The causes of farmer protests and problems with “greening” policies in Europe. Undisciplined Environments. Pobrano z: https://undisciplinedenvironments.org/2024/02/13/farmers-against-the-environment-the-causes-of-farmer-protests-and-problems-with-greening-policies-in-europe/

Matczak, P. (2000). Protest lokalny w Polsce. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 3, 151-160.

Matthews, A., Candel, J.J.L., De Mûelenaere, N., Scheelbeek, P.F. (2023). The political economy of food system transformation in the European Union. Oxford University Press. (Crossref)

Mucha-leszko, B. (2004). Ewolucja wspólnej polityki rolnej UE – przesłanki i uwarunkowania zmian systemowych. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia, Vol. XXXVIII, Sectio H, Oeconomia 38, 25-44.

Meyer, C., Matzdorf, B., Müller, K., Schleyer, C. (2014). Cross Compliance as payment for public goods? Understanding EU and US agricultural policies. Ecological Economics, 107, 185-194. DOI: 10.1016/j.ecolecon.2014.08.010. (Crossref)

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. (2025). Neutralność klimatyczna. MRiRW. Pobrano z: https://www.gov.pl/web/rolnictwo/neutralnosc-klimatyczna

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. (2025). Wspieramy Polskich Rolników. Biuletyn informacyjny.

More in Common. (2025). Dumni i niewysłuchani: Polscy rolnicy o wyzwaniach i przyszłości. Raport. Pobrano z: www.moreincommon.pl/nasze-projekty/dumni-i-niewysluchani-polscy-rolnicy-o--i-przyszlosci?utm _source =chatgpt.com.

Nowak, Z. (2021). Europejski Zielony Ład – na drodze do neutralności klimatycznej UE. Biuletyn pism. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych (66). Pobrano z: https://www.pism.pl/publikacje/Europejski_Zielony_ Lad__na_drodze_do_neutralnosci_klimatycznej_UE.

Oleszko-Kurzyna, B. (2009). Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej wobec nowych funkcji rolnictwa – z perspektywy Polski. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 11(2).

Payne, J. (2024). Major gaps between EU farming incentives and Green Deal goals, ECA says. Reuters. Pobrano z: https://www.reuters.com/sustainability/major-gaps-between-eu-farming-incentives-green-deal-goals-eca-says-2024-09-30/.

Pe'Er, G., Zinngrebe, Y., Moreira, F., Sirami, C., Schindler, S., Müller, R., ..., Lakner, S. (2019). A greener path for the EU Common Agricultural Policy. Science, 365(6452), 449-451. DOI: 10.1126/science.aax3146. (Crossref)

Poczta W., Rowiński J. (red.) (2019). Struktura polskiego rolnictwa na tle Unii Europejskiej. Wyd. CeDeWu, Warszawa.

Przegon, W. (2008). Polska wieś a Wspólna Polityka Rolna w UE. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, (03).

Rowiński, J. (2000). Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA), Warszawa.

Sadowski, A. (2021). Polska wieś korzysta na obecności w Unii, Rzeczpospolita (Opinie ekonomiczne; 9.12.2021)

Sinabell, F., Schmid, E. (2017). CAP Reforms: Effects on Agriculture and Environment [W:] Ethics, Law and Society: Vol. I, 1. Routledge. (Crossref)

Szymańska, M. (2020). Ekoschematy - nowa płatność bezpośrednia. Tygodnik Poradnik Rolniczy, 23(837).

Tomczyk, G. (2025). Hansen przedstawił nową wizję polityki rolnej UE. Ile w niej konkretów? Farmer.pl. Pobrano z: https://www.farmer.pl/finanse/hansen-przedstawil-nowa-wizje-polityki-rolnej-ue-ile-w-niej-konkretow, 157702.html.

Walkowski, M. (2012). Analiza i ocena pakietu legislacyjnego Komisji Europejskiej oraz stanowiska polskiego Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi dotyczących kształtu Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej po 2013 roku. Przegląd Politologiczny (4), 123-144. DOI: 10.14746/pp.2012.17.4.9. (Crossref)

Wąs, A., Zawalińska, K., Britz, W. (2014). Wpływ "zazielenienia" Wspólnej Polityki Rolnej na zrównoważenie europejskiego rolnictwa: z perspektywy krajów bałtyckich. Journal of Agribusiness and Rural Development, 4(34), 191-212.

Wrzaszcz, W. (2023). Zielona transformacja polityki rolnej w Unii Europejskiej. Zielone Finanse, 81-112.

Wrzaszcz, W., Prandecki, K. (2020). Rolnictwo a Europejski Zielony Ład. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej (4), 365. DOI:10.30858/zer/131841. (Crossref)

Statystyki

Downloads

Download data is not yet available.
Rekomendowane teksty