Kultura bezpieczeństwa i jakości żywności – krytyczna analiza istoty i zakresu pojęcia oraz propozycja doprecyzowania

Artur Wysocki

doi:10.22630/PRS.2025.25.1.4

PDF

Opublikowane:

Mar 31, 2025

Numer

Tom 25 Nr 1 (2025)

Dział

Articles

CitedBy/Share

Artur Wysocki

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

https://orcid.org/0000-0002-8653-0314

DOI: https://doi.org/10.22630/PRS.2025.25.1.4

Słowa kluczowe : kultura bezpieczeństwa żywności, etos, etyka żywieniowa, edukacja żywieniowa

Abstrakt

Artykuł jest głosem w dyskusji dotyczącej kształtowania się koncepcji kultury bezpieczeństwa żywności (KBŻ), która toczy się w środowisku naukowym, związanym z rynkiem żywnościowym, ale także wśród praktyków życia gospodarczego. Celem artykułu jest ustalenie różnic w rozumieniu tego pojęcie oraz próba jego doprecyzowania. Z tej racji w tekście podjęta została analiza dotychczasowych określeń i treści z nimi powiązanymi w dokumentach prawnych, standardach i normach żywnościowych oraz literaturze przedmiotu, a także dokonana została synteza zbieżności i rozbieżności dotyczących rozumienia KBŻ. Z kolei, odwołanie do pojęcia kultury, mające pomóc doprecyzować KBŻ, wskazuje na potrzebę dogłębnego i integralnego kształtowania postaw producentów, a także postaw konsumentów, które należy podejmować od wczesnych etapów edukacji. Koncepcja ta zostaje ostatecznie powiązana z pojęciem etosu, które łączy się z cierpliwym formowaniem postaw zgodnie z określonym system moralnym, uwzględniając uwarunkowania kulturowe. Wymaga ona też zwrócenia baczniejszej uwagi nie tylko na kwestie bezpieczeństwa, ale także jakości żywności, tak aktualnej dzisiaj, co podkreślone zostało w tytule opracowania.

Jak cytować

Wysocki, A. (2025). Kultura bezpieczeństwa i jakości żywności – krytyczna analiza istoty i zakresu pojęcia oraz propozycja doprecyzowania. Zeszyty Naukowe SGGW W Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego, 25(1), 67–84. https://doi.org/10.22630/PRS.2025.25.1.4

Bibliografia

De Boeck, E., Jacxsens, L., Bollaerts, M., Vlerick. P. (2015). Food safety climate in food processing organisations: development and validation of a self-assessment tool. Trends in Food Science & Technology, 46(2), 242–251, DOI: 10.1016/j.tifs.2015.09.006.

De Boeck, E., Jacxsens, L., Bollaerts, M., Uyttendaele, M., Vlerick. P. (2016). Interplay between food safety climate, food safety management system and microbiological hygiene in farm butcheries and affiliated butcher shops. Food Control, 65, 78–91, DOI: 10.1016/j.foodcont.2016.01.014.

BRC Global Standards (2018). Global Standard Food Safety, Issue 8, August 2018. Pobrano marzec 2023 z: https://cdn.scsglobalservices.com/files/program_documents/brc_food_standard_8_0.pdf.

BRC Global Standards (2022a). Global Standard Food Safety, Issue 9, July 2022 (draft). Pobrano marzec 2023 z: https://www.slideshare.net/hodahassan26/brcgs-for-food-safety-issue-9-draftpdf.

BRC Global Standards (2022b). Creating a Culture of Excellence – The vital importance of a strong product safety culture, 20 July 2022. Pobrano marzec 2023 z: https://www.brcgs.com/about-brcgs/news/2022/creating-a-culture-of-excellence/.

BRC Global Standards (2022c). Global Standard Food Safety, Issue 9. Guide to key changes, August 2022. Pobrano marzec 2023 z: https://www.brcgs.com/media/2170951/fsi9_keychanges-sample.pdf.

BRC Global Standards (2022d). A Best Practice Guide to Product Safety Culture, 2022. Pobrano marzec 2023 z: https://www.brcgs.com/media/2170714/culture22-sample.pdf.

BRC Global Standards (2022e. BRC Culture Excellence. Food Safety Culture Module, 2022. Pobrano marzec 2023 z: https://www.brcgs.com/media/1007/food-safety-culture-module-brochure.pdf.

Campden BRI (2023). Food safety culture. Pobrano marzec 2023 z: https://www.culturexcellence.com/food-safety-culture.

Cicero, M.T. (2023). Tusculanarum disputationem, liber secundus. Pobrano marzec 2023 z: http://www.thelatinlibrary.com/cicero/tusc2.shtml.

Cyceron, M.T. (2010). Rozmowy tuskulańskie i inne pisma, tłum. J. Śmigaj. Warszawa: PWN.

Czernyszewicz, E. (2020). Kultura bezpieczeństwa w produkcji żywności. Koncepcja i pomiar. Lublin: Uniwersytet Przyrodniczy.

Czupryk, R. (2009). Kultura jaśniejącą pochodnią cywilizacji. Pedagogika Katolicka, 5, 188-201.

FAO/WHO (2020a). Codex Alimentarius 1969-2020. General principles of food hygiene CXC 1-1969. Adopted in 1969. Amended in 1999. Revised in 1997, 2003, 2020. Pobrano luty 2023 z: https://www.fao.org/fao-who-codexalimentarius/codex-texts/codes-of-practice/en/.

FAO/WHO (2020b). Code of practice on food allergen management for food business operators CXC 80-2020. Pobrano luty 2023 z: https://www.gov.pl/attachment/8195431d-23a3-4d0f-ba85-962eed5349ee.

FAO/WHO (2020c). Kodeks postępowania w zakresie zarządzania alergenami pokarmowymi dla podmiotów działających na rynku spożywczym CXC 80-2020. Pobrano luty 2023 z: https://www.gov.pl/attachment/3b81fde7-2669-4fc1-afbc-47166ddd928a.

FDA (2011). Food Safety Modernization Act, Public Law 111–353—JAN. 4, 2011, 124 STAT. 3885. Pobrano marzec 2023 z: https://www.govinfo.gov/content/pkg/PLAW-111publ353/pdf/PLAW-111publ353.pdf.

FDA (2020). New Era of Smarter Food Safety FDA’s Blueprint for the Future, Silver Spring, July 2020. Dostęp: 06.03.2023. https://www.fda.gov/media/139868/download.

FDA (2022). Food Safety Culture Systematic Literature Review. A report prepared by Westat, Inc., 29 February 2022. Pobrano marzec 2023 z: https://www.fda.gov/media/163588/download.

Frankish, E.J., Ross Th., Bowman J.P. (2023). Food Safety Culture, 1-7, https://doi.org/10.1016/B978-0-12-822521-9.00023-X.

FSCC 22000 (2020). Scheme. Version 5.1, November 2020. Pobrano marzec 2023 z: https://www.fssc.com/schemes/fssc-22000/documents/version-5-1/.

Gasparski, W. (2009). Kultura organizacyjna i etos pracy. MBA, 6, 54-65.

Griffith, C.J., Livesey K.M., Clayton D.A. (2010a). Food safety culture: the evolution of an emerging risk factor? British Food Journal, 112(4), 426-438, DOI: 10.1108/00070701011034439.

Griffith, C.J., Livesey K.M., Clayton D.A. (2010b). The assessment of food safety culture. British Food Journal, 112(4), 439-456, DOI: 10.1108/00070701011034448.

GFSI (2018). A Culture of Food Safety. A Position Paper from the Global Food Safety Initiative, 04.11.2018. Pobrano marzec 2023 z: https://mygfsi.com/wp-content/uploads/2019/09/GFSI-Food-Safety-Culture-Full.pdf.

Gruchoła, M. (2010). Kultura w ujęciu socjologicznym. Roczniki Kulturoznawcze, 1, 95-113.

Havinga, T. (2019), Beyond Compliance. Business Ethics and Food Safety Culture. SSRN Electronic Journal, 4, 1 10, http://repository.ubn.ru.nl. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3491766.

Herbert, Z. (2007). Wiersze wybrane. Warszawa: Wydawnictwo a5.

IFS Food, Version 7, October 2020. Pobrano marzec 2023 z: https://www.readyclient.rs/index_htm_ files/IFS%20Food%207.pdf.

Jaroszyński, P. (1998). Kultura i cywilizacja: od Cycerona do Konecznego. Człowiek w Kulturze, 10, 13-29.

Jespersen, L. (2014). Measuring Food Safety Culture in Food Manufacturing. The University of Guelph, Thesis Msc. Pobrano marzec 2023 z: https://atrium.lib.uoguelph.ca/xmlui/bitstream/handle/10214/8424/ Lone_Jespersen_201409_Msc.pdf?sequence=3&isAllowed=y.

Jespersen, L., Huffman R. (2014). Building food safety into the company culture: a look at Maple Leaf Foods. Perspectives in Public Health, 134(4), 200-205, DOI: 10.1177/1757913914532620

Kłoskowska, A. (2007). Socjologia kultury. Warszawa: PWN.

Kołożyn-Krajewska D., Sikora T. (2023). Zarządzanie bezpieczeństwem żywności: teoria i praktyka. Warszawa: C.H. Beck.

Korporowicz, L. (2011). Socjologia kulturowa. Kraków: UJ.

Kwiatek, K., Patyra, E. (2021). Kultura bezpieczeństwa żywności jako nowy element w systemie zapewnienia jej bezpieczeństwa. Życie Weterynaryjne, 96 (7), 516-519.

Mariański, J. (2006). Socjologia moralności. Lublin: KUL.

Nyarugwe, Sh.P., Linnemann, A., Hofstere, G.J., Fogliano, V., Luning, P.A. (2016). Determinants for conducting food safety culture research. Trends in Food Science & Technology, 56, 77-87, DOI: 10.1016/j.tifs.2016.07.015.

Powell, D.A., Jacob, C.J., Chapman, B.J. (2011). Enhancing food safety culture to reduce rates of foodborne illness. Food Control, 22, 817-822, DOI: 10.1016/j.foodcont.2010.12.009.

Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych, Dz.U. L 139 z 30.04.2004, 1-54; Special edition in Polish: Chapter 13, Vol. 034, 319-337. Pobrano styczeń 2023 z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=celex%3A32004R0852.

Rozporządzenie Komisji (UE) 382/2021 z dnia 3 marca 2021 r. zmieniające załączniki do rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie higieny środków spożywczych w odniesieniu do zarządzania alergenami pokarmowymi, redystrybucji żywności i kultury bezpieczeństwa żywności (Tekst mający znaczenie dla EOG), Dz.U. UE L 74/3 z 04.03.2021, PL. Pobrano styczeń 2023 z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32021R0382.

Commission Regulation (EU) 2021/382 of 3 March 2021 amending the Annexes to Regulation (EC) No 852/2004 of the European Parliament and of the Council on the hygiene of foodstuffs as regards food allergen management, redistribution of food and food safety culture (Text with EEA relevance), OJ EU L 74, 4.3.2021, 3–6, ENG (Eng. Version). Pobrano styczeń 2023 z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32021R0382.

SQF Food Safety Code (2020). Food Manufacturing. Edition 9. Pobrano marzec 2023 z: https://www.sqfi.com/wp-content/uploads/2020/11/20227FMIN_FoodManufacturing_v3-2-FINAL-w-links.pdf.

Sharman, N., Wallace C.A., Jespersen L. (2020). Terminology and the understanding of culture, climate and behavioural change – impact of organisational and human factors on food safety management. Trends in Food Science & Technology, 96, 13-20, DOI: 10.1016/j.tifs.2019.12.005.

Szczucki, C. (1970). Zakresy znaczeniowe podstawowych pojęć w kontroli produktów mięsnych. Gospodarka Mięsna, 1, 2-5.

Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, Dz.U. 2006 Nr 171 poz. 1225 (tekst jednolity z 5 września 2022 r., Dz.U. 2022 poz. 2132).

Wiśniewska, M.Z. (2021). Kultura bezpieczeństwa żywności. Istota i narzędzia pomiaru. Warszawa: CeDeWu. (pierwsze wydanie w 2018r.)

Wiśniewska, M.Z., Grybek, T. (2021). Kultura bezpieczeństwa żywności w świetle standardów uznanych przez GFSI. Problemy Jakości, (53)1, 2-8, https://doi.org/10.15199/46.2021.1.1.

Wiśniewska, M.Z., Kowalska, A. (2022). Kultura bezpieczeństwa żywności w prawie Unii Europejskiej. Czy polski system kontroli żywności sprosta wyzwaniu? Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 84 (2), 177-191, https://doi.org/10.14746/rpeis.2022.84.2.12

Wysocki, A. (2016). Podstawowe zasady etyki w biznesie żywnościowym [W:] A. Wysocki, M. Zarzecki (red.). Etos polskich przetwórców żywności (ss. 53-67). Warszawa: UKSW.

Wysocki, A. (2021). Środowisko przyrodnicze jako dar i zadanie w perspektywie społecznej [W:] D.J. Gwiazdowicz (red.). Pochylając się nad Bożym stworzeniem (ss. 165-183). Gołuchów: Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie.

Yiannas, F. (2009). Food Safety Culture. Creating a Behavior-Based Food Safety Management System. New York Springer.

Statystyki

Downloads

Download data is not yet available.

Rekomendowane teksty

Podobne artykuły

Urszula Motowidlak, Aktywność gospodarstw rolnych w Polsce w budowaniu łańcuchów dostaw , Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego: Tom 8 (2009)
Urszula Motowidlak, Anita Fajczak-Kowalska, Wartość dodana w łańcuchu dostaw żywności , Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego: Tom 10 Nr 2 (2010)
Justyna Góral, Włodzimierz Rembisz, Marże marketingowe i wartości dodane w łańcuchu dostaw żywności w Polsce , Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego: Tom 19 Nr 4 (2019)
Sebastian Jarzębowski, Analiza łańcucha dostaw produktów mlecznych w kontekście zanieczyszczenia środowiska , Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego: Tom 13 Nr 3 (2013)
Joanna Nowakowska-Grunt, Barbara Kiełbasa, Możliwości usprawniania procesów zarządzania w łańcuchu żywnościowym na przykładzie Produktu Lokalnego z Małopolski , Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego: Tom 17 Nr 2 (2017)
Józef Kania, Wiesław Musiał, Istota kreacji wartości dodanej w rolnictwie i na obszarach wiejskich , Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy Rolnictwa Światowego: Tom 18 Nr 2 (2018)

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Article Sidebar

Main Article Content

Article Details

Downloads